वृन्दावनको बीचमा एउटा वन छ — जुन सबैले निधिवन भनेर चिन्छन्। दिनको समयमा यहाँ भक्तजनको भीड लाग्छ। टुल्सीका बोटहरू, रमणीय वातावरण, बाँके बिहारीसँग जोडिएका कथा सुन्नेहरू, सबै श्रद्धा र भक्तिभावमा डुब्छन्। तर, यो वन केवल हरियो वन होइन, अद्भुत रहस्य लुकेको पवित्र स्थान हो।

साँझ ढल्दै…

सूर्य पश्चिमतिर लपक्कै डुब्दै जान्छ। मन्दिरका पुजारीहरू निधिवनको बीचमा रहेको रंगमहलतर्फ लाग्छन्। भित्र पुगेपछि उनीहरूले एक सानो खाट तयार गर्छन्—चन्दनले सुगन्धित ओछ्यान, छेउमै ताजै पानीको गिलास, मीठा मिठाईको प्रसाद, पान, अनि बिहान प्रयोग होस् भनेर नीमको दातून सजाइन्छ।

सबै तयारी सकिएपछि ढोका बन्द हुन्छ। मोट्ठो ताल्चा बाहिरबाट झुण्ड्याइन्छ। त्यसपछि पुजारीले उच्च स्वरमा घोषणा गर्छन्—

“अब निधिवन खाली गरौँ। आज रात पनि रासलीला हुनेछ।” स्थानीय घरका मानिसहरू आफ्ना झ्याल–ढोका मजबुतले बन्द गर्छन्। किनकि विश्वास छ—राति निधिवनको रहस्य हेर्न खोज्ने जो कोहीलाई अनिष्ट हुन्छ।

रहस्यमय रात

रात गाढिन लाग्छ। निधिवन सुनसान देखिन्छ, तर भनिन्छ—सुनसान हुँदैन।

त्यहाँका अनौठा टुल्सीका बोटहरू—जसका हाँगा जमिनतिर झुकेका, कतिपय त एक–अर्कासँग गाँसिएका—मान्यता छ यी सबै गोपीहरूको रूप लिन्छन्। अनि त्यही बेला, श्रीकृष्ण र राधाजी निधिवनमा पधार्नुहुन्छ। रातभर बज्छ—घुँघरूको धुन, मन्द ताली, र दिव्य संगीत। यसलाई मानव आँखाले कहिल्यै देख्न सक्दैन, तर श्रद्धाले सुन्न सक्छ भनिन्छ।

भनिन्छ, जो मान्छे राति निधिवनभित्र लुकी बस्छ, बिहानसम्म मृत अवस्थामा फेला पर्छ, वा मानसिक सन्तुलन गुमाउँछ। यस कारण कुनै पनि मान्छे यहाँ साँझ ढल्नासाथ बस्दैन।

बिहानको रहस्य

भोलिपल्ट बिहान पुजारीले ढोका खोलेपछि अचम्मको दृश्य देखिन्छ। खाट चेपिएको हुन्छ, मानौँ कसैले सुतिसकेको होस्।

प्रसाद घटेको हुन्छ। पानीको गिलास खाली हुन्छ। दातून प्रयोग भएको जस्तो देखिन्छ। कहिलेकाहीँ फूलको मालासमेत अस्तव्यस्त पर्छ। तर सबैलाई थाहा छ—राति त्यहाँ कोही मानव प्रवेश गर्दैन।

ऐतिहासिक कथा

निधिवनसँग जोडिएको एक गहिरो कथा छ। भनिन्छ, यहाँ स्वामी हरिदास नामका एक महान् भक्त टुल्सीका कुञ्जमा भजन गाइरहेका थिए। उनी “श्याम–श्यामा” अर्थात् कृष्ण–राधाको भजनमा मग्न थिए। भक्तिको गहिराइ यति थियो कि श्रीकृष्ण र राधाजी उनीसामु प्रकट भए र एकीकृत भई ‘बाँके बिहारी’ रूप लिनुभयो। आजको बाँके बिहारी मन्दिरमा प्रतिष्ठित मूर्ति त्यही दिव्य प्रकटको फल हो। पहिले बाँके बिहारीको पूजा निधिवनमै हुन्थ्यो।

विश्वास र विज्ञान

भक्तजनको विश्वास: राति निधिवनमा कृष्ण–राधा आउनुहुन्छ र गोपीहरूसँग रासलीला हुन्छ।

नियम: सूर्यास्तपछि निधिवन र रंगमहल पूर्णतया बन्द हुन्छ, बिहान मात्रै ढोका खोलिन्छ।

वैज्ञानिक दृष्टिकोण: कतिपय अनुसन्धानकर्ताले यसलाई अन्धविश्वास वा मानसिक प्रभाव बताउँछन्। राति अँध्यारो, डर र वातावरणकै कारण मानिस अस्वस्थ हुन सक्छ भन्ने अनुमान पनि छ। तर आस्थावान भक्तका लागि निधिवन केवल रहस्य होइन, अदृश्य सत्य हो।

निष्कर्ष

निधिवन आज पनि रहस्यले ढाकिएको छ। साँझ ढल्दै गर्दा खाली हुने निधिवन, राति दिव्य रासलीलाको स्थल बन्छ, र बिहान पुजारीले हेर्ने ओछ्यान र प्रसाद, आजसम्म पनि प्रश्न उठाउँछन्—

“यहाँ साँच्चै के हुन्छ?”

शायद उत्तर कहिल्यै थाहा नहोला। तर भक्तजनका लागि उत्तरभन्दा ठूलो कुरा भनेको श्रद्धा, आस्था र भगवान् श्रीकृष्णप्रतिको प्रेम हो।